Thiếu tá có đọc lướt Bên thắng cuộc của Huy đức.
Cảm giác đọng lại đầu tiên là không phải một cuốn sử. Hoặc là một cuốn sử - báo.
Cái hai và cái dở của cuốn sách chính là cùng một điểm: Báo.
Vì là báo nên Huy đức đưa hiện thực vào rõ nét, cận cảnh và nóng hổi. Hơi thở báo chí lan khắp các trang sách, không tô vẽ như văn nhưng không khắc ghi như sử.
Đó cũng là điểm dở, dưới con mắt của nhà báo, Huy đức không mang lại cho các sự kiện, các biến cố một con mắt tổng quan, một lối nhìn ngắn gọn, khô và lạnh của sử. Dù đã tiết chế bằng cách hạn chế ở mức thấp nhất những lời bình, nhưng, Huy đức chưa tạo được khoảng lùi của một con mắt người chép sử. Sử liệu của Huy đức không sống tự thân, nó miêu tả cho góc nhìn của tác giả.
Như ta đã nhận thấy, lịch sử, không do một cá nhân nào quyết định cả, không theo một sự kiện mà ta gọi là biến cố, mà là những vận động có khi nổi có khi chìm, các mối quan hệ chằng chịt khiến cho một biến cố lịch sử xảy ra chúng ta khó mà kết luận được là do ai, cái gì nếu không có độ lùi và sự hiểu biết thấu đáo.
Ngày chiến thắng của bên Thắng là do ai? Do Quân và dân miền Bắc quyết tâm giải phóng miền nam, do Lê duẩn, Lê đức thọ, do Nga, Trung quốc can thiệp, hay do Mĩ bỏ rơi chính phủ cộng hòa, hay do chính phủ ấy, đã tự bắn vào chân, và dân chúng đã nổi loạn???
Nếu chỉ như thế thôi thì nhiệm vụ của người chép sử cũng đã dễ hơn (dù khó tới mức sau gần bốn mươi năm sau đa số người của dân tộc này vẫn nhận thức sai về nó), nhưng những biến cố ấy chỉ là cục mía xùi lên ở mỗi gióng của cả cây mía, đang ăn sâu vào đất và hút dinh dưỡng từ đất. Cuộc di cư của miền Bắc vào nam, thói ham quyền lực, thói hung hăng, tinh thần chịu khổ nhục, quân tử tàu, tình cảm yêu nước, sự hèn kém của người Việt, ....bao nhiêu thứ ấy những người chép sử sẽ bỏ qua vì nó không thể chứng minh được bằng số liệu, bằng các nhân vật mà họ gọi là bộ xương của lịch sử.
Nhưng Thiếu tá cho rằng, những thứ đó là những thứ quyết định biến cố năm 1975.
Huy đức, chưa là nhà viết sử, nên cũng còn lâu mới đoái hoài đến chúng.
Thiếu tá dầu sao cũng cảm ơn tác giả, vì đã cho những người trẻ biết được nhiều điều mà họ bấy lâu lạc trong sương mù tuyên truyền không nhận thấy.
